Soomaaliya waxay la tacaalaysaa khilaafaad siyaasadeed oo ka dhexeeya dowladda federaalka ah iyo dowlad-goboleedyada, gaar ahaan Jubbaland iyo Puntland. Khilaafkan wuxuu ka dhashaa murano ku saabsan awood-qeybsiga, maamulka doorashooyinka, iyo arrimaha amniga. Jubbaland dhawaan waxay shaacisay inay hakisay xiriirka ay la leedahay dowladda federaalka ah, iyagoo ku eedeeyay faragelin iyo dayacaad dhinaca maamulka ah.
Sababaha Khilaafka
- Awood-Qeybsiga: Dowlad-goboleedyadu waxay sheegtaan in dowladda federaalka ah aysan ixtiraameyn xuquuqdooda dastuuriga ah. Jubbaland waxay si gaar ah uga cabatay in dowladda dhexe ay faragelin ku sameyso go’aannadooda madaxbanaanida.
- Maareynta Doorashooyinka: Jubbaland waxay ka qeylo-dhaamisay qaabka ay dowladda dhexe u maamusho doorashooyinka, iyadoo ku eedeysay inay ku jirto dano gaar ah.
- Khayraadka Dabiiciga ah: Murano ayaa ka jira sida loo maareynayo khayraadka dabiiciga ah, gaar ahaan shidaalka iyo kalluumeysiga. Jubbaland waxay u aragtaa in dowladda federaalka ah aysan siinayn saamiga cadaaladda ku dhisan.
Saameynta Khilaafka
- Midnimada Dalka: Khilaafka joogtada ah wuxuu wiiqayaa midnimada Soomaaliya, isagoo abuuraaya kalsooni-darro siyaasadeed iyo mid bulsho.
- Amniga: Waxaa la arkaa in xiisadahaasi ay hoos u dhigaan awoodda dalka ee la dagaallanka argagixisada, gaar ahaan kooxda Al-Shabaab.
- Horumarinta Dhaqaalaha: Jubbaland iyo dowlad-goboleedyada kale waxay qabaan in khilaafka uu caqabad ku yahay horumarinta adeegyada bulshada iyo ganacsiga.
Xalka Khilaafka
- Wada-hadal iyo Dib-u-heshiisiin: Dowladda federaalka ah iyo Jubbaland waa inay wada yeeshaan kulan furan oo lagu xalliyo khilaafka jira iyadoo la raacayo dastuurka.
- Dib-u-eegista Dastuurka: Waxaa muhiim ah in dib-u-eegis lagu sameeyo dastuurka si loo xoojiyo nidaamka federaalka.
- Xaqiijinta Cadaaladda Awood-qeybsiga: Jubbaland iyo dowlad-goboleedyada kale waa in lagu xushmeeyaa xuquuqdooda dhinaca maamulka, si loo abuuro jawi ku dhisan kalsooni iyo wada shaqeyn.
Gunaanad:
Khilaafka u dhexeeya dowladda federaalka ah iyo dowlad-goboleedyada waa caqabad weyn oo saameyn ku leh horumarka iyo xasilloonida Soomaaliya. Xalka dhabta ah wuxuu ku jiraa wada-shaqeyn iyo isu-tanaasul dhexmara dhinacyada siyaasadeed si loo gaaro mustaqbal midnimo ku saleysan.