Dowladda Turkiga ayaa bilowday tallaabo muhiim ah oo ku wajahan sahminta kheyraadka tamarta Soomaaliya. Doonida cilmi-baarista Oruc Reis ayaa loo daadgureeyey badda Soomaaliya si loo baaro saliid iyo gaas, iyadoo ay ilaalinayaan markabyo dagaal oo Turki ah. Tani waxay qayb ka tahay dadaalka Turkiga ee ballaarinta saameyntiisa gobolka Geeska Afrika iyo gaaritaanka madaxbannaani dhinaca tamarta ah.
Sahminta Saliidda Badda Soomaaliya
Oruc Reis ayaa adeegsanaysa tiknoolojiyadda casriga ah ee sahminta saddex-geesoodka ah si ay u baarto ilaa 5,000 kiiloomitir oo laba jibbaaran oo ku yaalla Aagga Dhaqaalaha Gaarka ah ee Soomaaliya (EEZ). Tani waa markii ugu horreysay ee tiknoolojiyaddan heer sare ah laga adeegsado badda Soomaaliya, taasoo muujinaysa muhiimadda kheyraadka dabiiciga ah ee ku duugan gobolka.
Turkish Petroleum, oo haysta rukhsadaha sahminta ee laga helay heshiiskii Turkiga iyo Soomaaliya, ayaa hoggaaminaysa hawshan. Wasiirka Tamarta Turkiga, Alparslan Bayraktar, ayaa sheegay in xogta horudhaca ahi tilmaamayso in saliid badan laga heli karo badda Soomaaliya, taas oo wax weyn ka tari karta tamarta Turkiga iyo dhaqaalaha guud ahaan.
Heshiiska ay wada galeen Turkiga iyo Soomaaliya wuxuu sidoo kale ka kooban yahay heshiis qaybinta wax soo saarka (Production Sharing Agreement). Tani waxay hubinaysaa in Soomaaliya hesho faa’iido lacageed oo ku filan, taas oo yididiilo cusub u keenaysa dal ay waqti dheer ka jirtay faqri iyo deganaansho la’aan.
Ahmiyadda Istaraatiijiga ah ee Soomaaliya
Soomaaliya muhiimad u leedahay Turkiga ma aha oo kaliya dhinaca sahminta tamarta. Joogitaanka maraakiibta dagaalka ee Turkiga waxay muujinaysaa istiraatiijiyadda ballaaran ee Ankara ee ku wajahan gobolka. Xeebaha Soomaaliya oo ku dhow Gacanka Cadmeed waa marin muhiim ah oo ganacsiga caalamiga ah, halkaas oo joogitaanka Turkiga uu ka hortegi karo caqabado dhinaca amniga ah.
Marka laga soo tago tamarta, gobolka Geeska Afrika wuxuu fursad u yahay Turkiga inuu ballaariyo saameyntiisa istiraatiijiga ah, gaar ahaan ka dib khilaafaadkii dhinaca badda ee uu la galay Giriigga.
Xallinta Caqabadaha Amniga
Biyaha Soomaaliya waxay caan ku yihiin burcad-badeednimo iyo xasillooni darro dhinaca badda ah. Si loo ilaaliyo howlgalka Oruc Reis, Turkiga ayaa qaaday tallaabooyin amni oo adag, oo ay ka mid tahay daabulaadda maraakiib dagaal.
Tunc Demirtas, oo ah falanqeeye ka tirsan xarunta cilmi-baarista SETA ee Turkiga, ayaa tilmaamay in joogitaanka maraakiibta dagaalka Turkiga uu ka hortegi karo halisaha burcad-badeedda iyo khataraha kale ee dhinaca siyaasadda caalamiga ah.
Faa’iidooyinka Dhaqaale ee Soomaaliya
Soomaaliya waxay ka faa’iidi kartaa heshiiskan, iyadoo dakhliga saliidda loo isticmaali karo mashaariic horumarineed sida kaabayaasha dhaqaalaha iyo adeegyada bulshada. Si kastaba ha ahaatee, waxaa muhiim ah in Soomaaliya si daahfurnaan iyo hufnaan ah u maamusho kheyraadkaas si looga fogaado musuqmaasuq iyo kheyraad lumis.
Heshiiska Turkiga iyo Soomaaliya wuxuu fursad siinayaa Soomaaliya inay ka faa’iidaysato kheyraadkeeda dabiiciga ah si ay horumar u gaarto, halka Turkiga uu xoogga saarayo inuu noqdo saaxiib istiraatiiji ah oo muhiim ah.
Saamaynta Siyaasadeed ee Gobolka
Hawlgallada Turkiga ee Soomaaliya waa qayb ka mid ah istiraatiijiyadda Ankara ee ballaarinta saameynteeda Geeska Afrika. Heshiisyadii hore ee u dhexeeyey labada dal waxay xooga saareen awoodda badda ee Soomaaliya, taas oo sii adkaysay xiriirka labada dhinac.
Turkiga wuxuu sidoo kale doorkiisa ku miisaamayaa sidii uu uga hortagi lahaa xidhiidhka milatari ee sii kordhaya ee Itoobiya iyo Somaliland, taas oo abuurtay xiisado cusub oo gobolka ah. Inkasta oo dadaallo dhexdhexaadin ah ay fashilmeen, Turkiga wuxuu weli ka go’an yahay xasillinta gobolka iyo taageeridda Soomaaliya.
Gabagabo
Sahminta saliidda Turkiga ee badda Soomaaliya waa tallaabo istiraatiiji ah oo ku wajahan yoolalka tamarta iyo ballaarinta saameynta gobolka. Soomaaliya, heshiiskan wuxuu siinayaa fursad ay ku horumariso dhaqaalaha, halka Turkiga uu iska ilaalinayo caqabadaha iyo fursadaha ku lammaan qorshahan istiraatiijiga ah.
